Cúng giao thừa là gì? Cách cúng lễ giao thừa ngày Tết

Trong phong tục truyền thống của người Việt, cúng lễ giao thừa là một nghi thức vô cùng quan trọng và ý nghĩa. Nhưng không phải ai cũng thực hiện đúng và đầy đủ nghi lễ này. Vì vậy, trong bài viết hôm nay, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn các bước cúng lễ giao thừa ngày Tết.

Giao thừa là gì? Ý nghĩa mâm cúng giao thừa của người Việt

(Giao thừa là khoảnh khắc mang nhiều ý nghĩa đối với người Việt)

Giao thừa hay còn gọi là trừ tịch diễn ra vào đêm 30 Tết - khoảnh khắc cuối cùng của năm cũ trước khi chuyển giao sang năm mới.

Vào thời điểm này, người Việt hay làm lễ giao thừa để xoá bỏ hết những xui xẻo của năm cũ và đón nhận những điều may mắn, tốt lành. Ngoài ra, đây còn là lễ để tiễn thần Hành Khiển - thần trông coi việc nhân gian năm cũ, đón vị thần mới cũng như rước ông bà tổ tiên về với gia đình dịp lễ Tết.

Có thể nói, lễ giao thừa là một phong tục, tín ngưỡng có ý nghĩa vô cùng to lớn trong đời sống văn hóa, sinh hoạt của người Việt, được lưu truyền và gìn giữ từ đời này sang đời khác.

Cúng lễ giao thừa như thế nào cho đúng?

Khi làm nghi lễ cúng giao thừa cần phải chú ý tới lễ vật, mâm cúng, văn khấn và thời gian thực hiện.

Lễ vật, mâm cúng lễ giao thừa

Thông thường khi chuẩn bị lễ vật cúng giao thừa, gia chủ sẽ chuẩn bị 2 mâm cúng trong nhà và ngoài trời.

- Lễ vật, mâm cúng trong nhà

(Cúng giao thừa trong nhà - Nguồn: Internet)

Lễ vật, mâm cúng giao thừa trong nhà thường được chuẩn bị rất chu đáo với ý nghĩa cảm tạ công ơn và cầu thần linh, ông bà, tổ tiên phù hộ cho các thành viên trong gia đình có một năm mới mạnh khỏe, nhiều may mắn.

Bên cạnh đó, nghi thức này cũng là để xóa bỏ mâu thuẫn, xích mích gây mất đoàn kết trong gia đình và hứa hẹn một khởi đầu tốt lành trong năm mới.

Ngoài hương, hoa, đèn nến,...Theo truyền thống, mâm cúng gồm có cả món mặn, món ngọt và món chay:

- Lễ vật, mâm cúng ngoài trời

(Cúng giao thừa ngoài trời - Nguồn: Internet)

Bên cạnh lễ cúng trong nhà, người Việt còn làm cả lễ ngoài trời với mong muốn xua đuổi tà ma, xui xẻo của năm cũ để rước những điều tốt lành cho năm mới.

• Vàng mã: Mỗi người trong nhà sẽ chuẩn bị 12 bộ đồ và ghi tên mình trên đó. Các bộ đồ này sẽ được bày lên trên mâm cúng.
• Đồ cúng: Một đĩa trầu cau, một mâm ngũ quả, đèn dầu, một đĩa muối gạo, năm chung trà, bánh mứt, bình hoa, vàng mã.
• Mâm cúng: Bao gồm cỗ mặn: Một con gà luộc, bánh chưng, xôi, trà, rượu, giò chả, các món mặn khác. Với cỗ chay thường bao gồm: Kẹo, mứt, bánh, cơm canh chay, trà nước.

Mời bạn đọc tham khảo thêm: 

- Cách bài trí bàn thờ Ông Địa để thu hút tài lộc, vận may

- Bàn thờ Thần Tài: Cách bày trí, hướng đặt để tài lộc dồi dào

- Cách bài trí bàn thờ gia tiên để hưởng phúc đức, may mắn

Thời gian cúng lễ giao thừa

Thời gian cúng lễ giao thừa ở trong nhà và ngoài sân khác nhau. Do đó, bạn nên chú ý để không bỏ lỡ giờ đẹp cử hành lễ.

• Thời gian cúng lễ giao thừa ngoài trời: Người ta thường tiến hành nghi thức cúng giao thừa vào lúc kết thúc năm cũ tức 12 giờ đêm ngày 30 tháng Chạp âm lịch, khi giờ Hợi kết thúc. Thông thường, bàn cúng ngoài trời không cần dọn dẹp ngay mà sẽ để tới sáng.
• Thời gian cúng lễ giao thừa trong nhà: Các gia đình cần cúng lễ ngoài sân trước rồi mới tiến hành cúng giao thừa trong nhà.

Văn khấn cúng lễ giao thừa chuẩn nhất

Khi làm lễ, ta không thể quên đọc bài cúng giao thừa. Mỗi mâm cúng trong nhà hoặc ngoài trời sẽ có 2 bài cũng được sử dụng nhiều nhất. Gia chủ chỉ cần chọn và đọc mỗi mâm cũng một bài khấn.

Bài cúng giao thừa trong nhà

Bài số 1

Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)

Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật

Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật

Nam mô Đức Bồ-tát Quán Thế  Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần

Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh

Nay phút Giao thừa năm cũ …….. với năm mới ……………

Chúng con là:…………………sinh năm: …………., tuổi …...…....., địa chỉ ...............................

Phút Giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm, tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật- Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch  Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.

Con lại kính mời các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh,

Cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.

Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.

Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám. Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)

(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam)

Bài số 2

Kính lạy:

HOÀNG THIÊN, HẬU THỔ, CHƯ VỊ TÔN THẦN

LONG MẠCH, TÁO QUÂN, CHƯ VỊ TÔN THẦN

CÁC CỤ TỔ TIÊN NỘI-NGOẠI CHƯ VỊ TIÊN LINH

Nay phút giao thừa giữa năm Quý Tỵ và năm Giáp Ngọ.

Chúng con là: ……………………........................Tuổi         ………..Hiện cư ngụ tại số

nhà …….. Đường……………………..Khu phố …….............……….

Phường ……………………Quận…………………………..Thành phố…………..

Phút Giao thừa vừa tới, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, chúng con thành tâm, tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật- Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt  nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời:

Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.

Con lại kính mời, các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh, Cô di tỷ muội, nội tộc, ngoại tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng hâm hưởng lễ vật. Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo thụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ  hưởng lễ vật.

Nguyện cho chúng con, tân niên khang thái, ngày đêm tốt lành, thời thời được chữ bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng. Giải tấm lòng thành cúi xin chứng giám.

Phục duy cẩn cáo!

(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam)

Bài cúng giao thừa ngoài trời

Bài số 1

Nam mô A di đà Phật (3 lần) Kính lạy:

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương

Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật

Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần

Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Hành khiển

Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần. Nay là phút giao thừa năm Giáp Ngọ với năm Ất Mùi, chúng con là: …., sinh năm: ………, hành canh: ……….. tuổi, địa chỉ: …..

Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời: Ngài cựu niên đương cái Thái tuế, ngài tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.

Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần. Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy)

(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam)

Bài số 2

Duy !

Niên hiệu: Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.

T.P (Tỉnh):…………………Quận (huyện):......................................................................

Phường (Xã):……………..Khu phố (Thôn):……………Xứ đất:....................................

(Hoặc: Số nhà:……… Đường:………… Khu phố:…………….Phường:.....................

Quận:…………………….Tp )

Hôm nay nhân lễ giao thừa năm …..

Tín chủ chúng con là:………………………………….…..Tuổi:.....................................

Cung duy:

Ngài Cựu niên thiên quan Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi thần, Hứa Tào phán quan. Ngài Đương niên thiên quan Tần Vương Hành Khiển. Thiên Hao chi thần , Nhân Tào phán quan.

Bản gia Thổ công Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quan vị tiền.

Nhân tiết Giao thừa, thời khắc huy hoàng, cung thiết hương đăng, nghênh hồi quan cũ. Cung đón tân quan, lai giáng phàm trần, nghênh xuân tiếp phúc. Tín chủ chúng con, thiết lễ tâm thành, nghênh tống lễ nghi.

Cung thỉnh cựu quan Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi thần, Hứa Tào phán quan về chầu đế khuyết.

Cung nghênh tân quan Tần Vương Hành Khiển. Thiên Hao chi thần , Nhân Tào phán quan, lai giáng nhân gian, trừ tai, giải ách, lưu phúc, lưu tài.

Tín chủ chúng con, chí thiết tâm thành, cầu nguyện:

Thế giới hòa bình, Quốc gia hưng thịnh, Xuân đa hỉ khánh, Hạ bảo bình an, Thu miễn tai ương, Đông nghênh bá phúc.

Gia nội tăng tứ trinh tường chi phúc thọ. Phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con nhân khang vật thịnh, bốn mùa hưởng chữ an vui, tâm thiết thái bình thịnh vượng.

Gia trung khang thái, tài như xuyên chí, lộc tự vân lai, cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu bình an đắc như sở nguyện.

Nam tử thanh cao, nữ nhi đoan chính, học hành tinh tiến, thương mại hanh thông, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm.

Thượng chúc Phật nhật tăng huy, Pháp luân thường chuyển, phong điều vũ thuận, quốc thái dân an.

Cánh nguyện canh tân xã hội, xứ xứ thường an thường thịnh, thế thế thuần phong mỹ tục vãn hồi, đạo đức cương duy, tăng long phúc thọ.

Âm siêu, dương khánh, hải yến hà thanh, pháp giới chúng sinh, tề thành Phật đạo.

Tín chủ chúng con thành tâm kính dâng văn sớ, cúi xin Phật thánh chứng minh, các quan thuỳ từ chiếu giám.

Phục duy cẩn cáo!

(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam)

Một số thắc mắc về lễ cúng giao thừa

Có rất nhiều bạn đọc đã gửi các câu hỏi về hòm thư của trang web. Dưới đây là một số lời giải đáp cho những thắc mắc ấy.

Cúng ai trong lễ giao thừa?

(Cúng ai trong lễ giao thừa? - Nguồn: Internet)

Đối với lễ cúng ngoài trời, ta làm mâm cỗ để cúng ông Hành Khiển. Dân gian tin rằng, mỗi năm sẽ có một ông Hành Khiển cai quản chuyện nhân gian. Hết năm, vị thần này sẽ kết thúc công việc, bàn giao lại cho vị thần mới để trở về trời. Do đó, các gia đình sẽ bày biện xôi, gà, bánh trái,...ra ngoài sân để bày tỏ lòng thành kính, tiễn đưa thần năm cũ về trời và đón vị thần của năm mới.

Còn lễ cúng trong nhà sẽ hướng đến ông bà tổ tiên và những người đã mất với ý nghĩa mời họ ở lại ăn Tết cùng con cháu.

Sau khi cúng giao thừa, các gia đình sẽ khấn Thổ Công - vị thần cai quản trong mỗi gia đình.

Vì sao phải cúng lễ giao thừa ngoài trời trước rồi mới cúng lễ trong nhà?

Theo các chuyên gia văn hoá, lễ cúng giao thừa ngoài sân cần được thực hiện vào lúc 12 giờ đêm 30 tháng Chạp trước rồi mới đến cúng trong nhà. Bởi cúng ngoài trời là để khấn trời, Phật còn lễ cúng trong nhà là để khấn ông bà, tổ tiên. Do đó, nếu làm lễ trong nhà trước thì không hợp lý bởi trời, Phật phải đặt lên trước.

Tại sao cần cúng lễ giao thừa ở ngoài trời?

(Tại sao cần cúng lễ giao thừa ở ngoài trời? - Nguồn: Internet)

Mỗi năm, hạ giới đều có quan quân trông coi việc nhân gian mà người đứng đầu được gọi là quan toàn quyền - thần Hành Khiển. Nếu đây là một vị quan thanh liêm, chính trực, tài giỏi thì hạ giới sẽ được yên bình, mưa thuận gió hoà,...Còn nếu gặp đúng ông quan lười biếng, vô trách nhiệm, kém cỏi thì thế gian sẽ phải chịu khổ, không được yên ổn.

Vào đêm giao thừa, thần năm cũ sẽ bàn giao lại công việc cho người mới rồi trở về trời. Thời khắc này, các gia đình sẽ bày mâm cúng bên ngoài để tiễn người cũ về trời và đón người mới xuống nhân gian. Vì thời gian có hạn, việc lại khẩn cấp nên các thần không thể ung dung, thong thả ngồi ăn uống mà chỉ có thể dừng lại vài giây, ghi nhận tấm lòng của gia chủ.

Nhà chung cư có cần cúng lễ giao thừa ngoài trời không?

Khi cúng lễ ngoài trời, ta cần một không gian rộng, có trời, có đất. Đồng thời, lễ vật cần phải đặt gần mặt đất. Nhưng do các khu chung cư có diện tích hành lang chật hẹp, nơi bày lễ cách quá xa đất nên không được coi là cúng ngoài trời.

Do đó, các gia đình ở chung cư có thể chỉ cần cúng lễ ở trong nhà. Còn nếu cúng lễ ngoài trời thì bạn nên xuống dưới sân tiến hành.

Cúng giao thừa ngoài trời quay hướng nào?

Theo quan niệm của người Việt, khi cúng ngoài trời, mâm lễ cần đặt ở hướng Đông hoặc hướng Bắc (hướng Đông để cúng Thiên Tử - vua, hướng Bắc để cúng Thượng Đế). Ngoài ra, có nhiều gia đình cúng lễ hướng Chính Nam. Do đó, gia chủ có thể tùy theo vị trí và hoàn cảnh để đặt mâm lễ tại hướng phù hợp nhất.

Những lưu ý khi cúng giao thừa

Giao thừa là một thời khắc quan trọng, do đó, bạn cần chú ý những điều dưới đây để tránh rước vận rủi về nhà:

• Mâm cúng giao thừa cần được chuẩn bị tươm tất, chu đáo.
• Khi thực hiện lễ, người làm lễ phải ăn mặc trang trọng, lịch sự.
• Đêm giao thừa cần có mặt đầy đủ các thành viên trong gia đình với ý nghĩa cầu mong hạnh phúc, sum vầy.
• Tránh cãi vã, mâu thuẫn, xung đột vì nó sẽ mang đến điềm xấu.
• Không làm rơi vỡ đồ vật vì người xưa quan niệm đó là sự báo hiệu vận xui.

Ai cũng mong có một năm mới đầy may mắn và thuận lợi. Do đó, bạn nên xả xui trước khi kết thúc năm cũ. Tham khảo thêm tại: 20 cách xả xui hay nhất giúp mang cho may mắn và phát tài cho gia chủ

Những tục lệ khác của người Việt trong đêm giao thừa

(Tục lệ của người Việt trong đêm giao thừa - Nguồn: Internet)

Sau khi làm lễ giao thừa, người Việt có rất nhiều hoạt động truyền thống được lưu truyền và gìn giữ từ xưa đến nay.

• Lễ chùa, đình, đền: Người dân thường đến chùa, miếu, đền sau đêm giao thừa để cầu xin vận may, sức khỏe cho gia đình cũng như để lấy quẻ đầu năm.
• Kén hướng xuất hành: Ngày đầu năm, người ta thường chọn hướng và giờ xuất hành tốt với mong muốn có một khởi đầu năm mới thuận lợi và may mắn.
• Hái lộc: Khi từ đền, chùa, miếu về, người dân thường hái một cành cây trước cửa với ý nghĩa lấy lộc của trời đất mang về. Cành cây này sẽ được được đặt trong nhà cho đến khi héo tàn nhằm xua đuổi tà ma, rước tài lộc về nhà.
• Hương lộc: Nhiều người xin lộc tại chùa, miếu, đền bằng cách đốt một nắm hương, khấn vái rồi mang về, cắm trên bàn thờ của gia đình.
• Xông đất: Người ta thường để cho người hợp tuổi với gia chủ đến chúc Tết, đạp đất đầu tiên với hy vọng gia chủ sẽ có một năm may mắn, thuận buồm xuôi gió.

Có rất nhiều người nhầm lẫn giữa cúng giao thừa và cúng tất niên. Bạn có thể đọc thêm bài viết về cúng tất niên để thấy rõ sự khác biệt giữa chúng: Lễ cúng Tất Niên của người Việt và những điều cần lưu ý

Cảm ơn bạn đã đọc bài viết! Hy vọng những thông tin trên đã cung cấp cho bạn nhiều kiến thức thú vị và có ích. Chúc bạn luôn mạnh khỏe và thành công trong cuộc sống.