Nội dung (Ẩn/Hiện)
Chắc hẳn chúng ta đã từng nghe ông bà, cha mẹ nhắc tới Tết Đoan Ngọ hay còn gọi là ngày diệt sâu bọ hàng năm. Thế nhưng mấy ai hiểu tường tận Tết Đoan ngọ là ngày nào, có nguồn gốc, ý nghĩa ra sao.
Để có những thông tin chi tiết hơn về ngày Tết đặc biệt này, mời quý bạn đọc cùng theo dõi bài viết dưới đây của lich365.net.
1. Tết Đoan Ngọ là ngày nào?
(Tết Đoan Ngọ là ngày 5/5 Âm Lịch.)
Tết Đoan Ngọ (hay còn có tên gọi khác là Tết Đoan Dương, Tết giết sâu bọ) là ngày 5 tháng 5 Âm Lịch mỗi năm.
Theo quy ước này, năm 2021, Tết Đoan Ngọ sẽ rơi vào ngày 14/6 Dương Lịch.
Trong tiếng Hán Việt, Đoan mang ý nghĩa là mở đầu, Ngọ ở đây là giờ Ngọ - từ 11 giờ tới 13 giờ trưa. Như vậy thời gian cúng và ăn Tết Đoan Ngọ thường diễn vào buổi trưa.
2. Sự tích Tết Đoan Ngọ
Có nhiều nguồn tài liệu khác nhau nói về nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ. Mỗi sự tích đều mang một ý nghĩa riêng.
(Sự tích Khuất Nguyên ở Trung Quốc.)
Sự tích Tết Đoan Ngọ ở Trung Quốc
Truyện kể rằng vào thời Chiến Quốc, vị đại thần tên Khuất Nguyên nổi tiếng là một nhà văn hóa yêu nước. Thế nhưng bị gian thần hãm hại, không can ngăn được nhà vua, ông đã ôm tảng đá nhảy xuống sông tự tử vào đúng ngày 5 tháng 5.
Người dân yêu quý ông nghe tin bảo nhau tìm xác ông nhưng không sao tìm thấy. Họ nghĩ ra cách đổ gạo xuống sông để tế, đồng thời cá sẽ không động chạm tới thân thể ông. Từ đó, cứ đến ngày 5 tháng 5, người ta lại chèo thuyền mang gạo, bánh tro ra sông để tế Khuất Nguyên. Hoạt động này được gọi là tết Đoan Ngọ.
Sự tích Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam
Ở Việt Nam, dân gian cho rằng Tết Đoan Ngọ gắn liền với sự tích diệt sâu bọ. Vào năm đó, đầu tháng 5, sau vụ mùa bội thu, bỗng dưng sâu bọ kéo đến tràn lan. Chúng ăn mất bao nhiêu lương thực, cây trái đã thu hoạch.
Trong lúc người dân đang loay hoay tìm cách xử lý, có một ông lão từ phương xa đến và bày cho cách. Ông lão tên là Đôi Truân, ông dặn cứ ngày 5 tháng 5, mỗi gia đình lập một đàn cúng gồm bánh tro, trái cây vào buổi trưa rồi đi vận động thể dục là có thể diệt được sâu bọ. Người dân làm theo và thấy hiệu nghiệm.
Mọi người rất biết ơn vì điều này, tìm ông lão để cảm tạ thì ông lão đã đi đâu mất rồi. Để nhớ tới công lao của Đôi Truân, ngày Tết diệt sâu bọ hay còn gọi là Tết Đoan Ngọ ra đời.
3. Ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ
(Đây là ngày thuận lợi nhất để diệt sâu bọ gây hại cho mùa màng, cho con người.)
Sau Tết Nguyên Đán thì đây được coi là dịp lễ quan trọng thứ hai của năm. Sở dĩ ngày lễ được coi trọng như vậy là bởi theo nền văn hóa nông nghiệp, đây là thời gian kết thúc vụ lá Chiêm, bắt đầu vào vụ lúa mùa. Bà con nông dân sẽ làm lễ để cảm ơn trời đất, gia tiên, đồng thời cầu mong vụ mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Từ sự tích Tết Đoan Ngọ liên quan đến ông lão Đôi Truân, ngày Tết Đoan Ngọ còn được coi là ngày phù hợp nhất để diệt những loại sâu, bọ, ký sinh gây hại cho con người.
Cũng như một số ngày lễ lớn trong năm, đây là ngày mà gia đình sum họp. Các thành viên trong gia đình dù ở xa sẽ cố gắng thu xếp trở về nhà quây quần với người thân. Đó là nét đẹp trong văn hóa cũng như nếp xưa được lưu giữ từ năm này qua năm khác.
4. Tết Đoan Ngọ ăn gì? Thực đơn Tết Đoan Ngọ
Nếu như Tết Hàn Thực có món bánh trôi, bánh chay đặc trưng, Tết Trung thu có bánh nướng, bánh dẻo thì Tết Đoan Ngọ có món gì đặc sắc? Dưới đây là giải đáp cho những bạn đọc đang thắc mắc.
(Tết Đoan Ngọ nên ăn gì?)
- Rượu nếp, nếp cẩm
Theo quan niệm dân gian, ngày 5 tháng 5 là Tết diệt sâu bọ, mà trong bộ phận tiêu hóa của con người cũng tồn tại những loại gây hại cần phải loại bỏ. Do vậy, nhân ngày lễ này chúng ta có thể dùng món ăn có vị chua, cay, lên men để tiêu diệt chúng. Rượu nếp, nếp cẩm là một trong số món hiệu nghiệm nhất, đặc biệt là ăn vào buổi sáng sau khi thức giấc.
- Bánh tro
Bánh tro được làm từ gạo nếp ngâm với nước tro của các loại cây khô. Loại bánh này có tính mát, giúp cơ thể có thể điều hòa và ổn định sức khỏe. Đây cũng là phong tục mà dân gian cho rằng để phòng ngừa bệnh tật.
- Hoa quả
Theo quan niệm dân gian, hoa quả là đồ cúng tổ tiên không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ để cầu một mùa mới tươi tốt. Và cũng trong ngày này, những loại quả chua như mận, xoài, mơ, ... sẽ có tác dụng tiêu diệt sâu bọ, loại bỏ bệnh tật trong người.
- Thịt vịt
Là một trong những món ăn đặc trưng của người miền Trung trong dịp Tết Đoan Ngọ. Có nhiều món ăn được chế biến từ loại thịt này giúp cơ thể thanh mát như vịt luộc, cháo vịt, vịt quay, ...
- Chè kê, chè trôi nước
Đối với người dân Huế, món chè kê hấp dẫn sẽ không thể thiếu trong ngày lễ này. Còn với người miền Nam, những viên chè trôi nước thơm ngon lại trở thành món ăn truyền thống khi Tết Đoan Ngọ tới.
5. Tết Đoan Ngọ nên làm gì?
Tết Đoan Ngọ là dịp để những người con đi làm xa có thể trở về gia đình để tụ họp. Từ sáng sớm, mọi người đã dậy, quây quần bên nhau để thực hiện nhiều hoạt động ăn quả chua, rượu nếp, chè, bánh tro để “diệt sâu bọ” và chuẩn bị nghi thức cúng lễ trong ngày này.
(Dọn dẹp nhà cửa ngày Tết diệt sâu bọ.)
Ngoài ra, có một số hoạt động được khuyên nên làm trong ngày Tết Đoan Ngọ để mang lại may mắn như:
- Quét dọn, vệ sinh nhà cửa
Tết Đoan Ngọ được coi là ngày có dương khí vượng nhất. Do vậy nếu nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát sẽ đón giúp sinh khí vào nhà tốt hơn. Bên cạnh đó, quét dọn nhà cửa giúp không gian sống của gia đình luôn sạch, cơ thể được bảo vệ tối đa.
- Treo cành xương rồng, ngải cứu trước cửa
Đây là phong tục dân gian có tác dụng trừ tà, xua đi những khí xấu. Việc treo cành xương rồng, ngải cứu cũng là cách tránh côn trùng trong thời tiết giao mùa.
- Tắm bằng thảo mộc, lá mùi
Vào dịp Tết, người ta thường sử dụng cây mùi già hoặc các loại thảo mộc nấu lên để tắm. Công dụng của các loại lá cây này mùi hương dễ chịu là giúp tinh thần sảng khoái, xua tan tà khí ra khỏi cơ thể. Một số địa phương còn chọn đúng giờ Ngọ để thực hiện nghi thức tắm.
- Phóng sinh
Tết Đoan Ngọ hay một số ngày lễ lớn trong năm là dịp thích hợp để bạn có thể tích đức cho bản thân, cho người nhà. Phóng sinh là một trong những cách hiệu quả nhất.
- Không đến những nơi có nhiều âm khí
Trong dịp Tết Đoan Ngọ, những nơi có nhiều âm khí sẽ dễ ảnh hưởng tới sức khỏe, tinh thần của mỗi người hơn. Vì vậy, nếu không phải việc gấp, bạn nên tránh các địa điểm như nghĩa trang, nơi tối tăm, vắng vẻ, ...
6. Nghi thức cúng Tết Đoan Ngọ
Nghi thức cúng Tết Đoan Ngọ gồm 2 bước chính là: Chuẩn bị mâm lễ và đọc văn khấn.
(Mâm cúng ngày Tết Đoan Ngọ.)
7. Tết Đoan Ngọ cúng gì
Trong phần chuẩn bị mâm lễ, các vật phẩm được sắm sẽ tùy thuộc vào điều kiện của gia chủ. Ngày nay, các gia đình thường tối giản, chỉ chuẩn bị mâm cỗ trên bàn thờ gia tiên nhưng nếu đầy đủ, cần chuẩn bị thêm một lễ ngoài trời xin Ngọc hoàng đại đế và thần tiên.
Những đồ cúng truyền thống cơ bản sẽ bao gồm lễ vật sau:
- Các loại hoa quả mùa hè, thông thường sẽ có mận, vải, hồng xiêm, dưa hấu, …
- Xôi, chè
- Bánh tro
- Rượu nếp
- Nước
- Vàng, hương
- Một lọ hoa
Tùy vào mỗi vùng miền mà mâm lễ vật còn có thể thêm các món như thịt vịt, chè kê, chè trôi nước, …
Văn khấn Tết Đoan Ngọ
Dưới đây là bài văn khấn Tết Đoan Ngọ, mời bạn đọc tham khảo.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
- Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ)
Tín chủ chúng con là: …
Ngụ tại: …
Hôm nay là ngày mồng 5/5 âm lịch, nhằm ngày Tết Đoan Ngọ, tín chủ chúng con sửa sang lễ vật dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ …, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
8. Tết Đoan Ngọ ở các quốc gia trên thế giới
Trên thế giới, có nhiều quốc gia tổ chức ngày Tết Đoan Ngọ. Tuy nhiên, những hoạt động diễn ra ở mỗi nước sẽ mang bản sắc độc đáo riêng.
(Một số hoạt động trong ngày Tết Đoan Ngọ ở Trung Quốc.)
Nhật Bản
Ở Nhật, ngày mùng 5 tháng 5 được coi là ngày Tết thiếu nhi, chủ yếu dành cho các bé trai. Vào ngày lễ này, họ thường treo cờ cá chép với ý nghĩa “cá chép hóa rồng”, mong con mình thành công và đạt nhiều điều tốt.
Mỗi gia đình thường trưng bày tượng chú bé Kintaro cưỡi cá koi với áo giáp thể hiện lòng dũng cảm, tự tôn của các bé. Cũng trong ngày Tết này, người Nhật làm bánh gio truyền thống (gói trong lá ayame hoặc tre).
Trung Quốc
Ở quốc gia này, hàng năm người dân vẫn thực hiện tục lệ cúng tế Khuất Nguyên. Bên cạnh đó, họ cũng tổ chức lễ hội với nhiều hoạt động như: Đua thuyền rồng, uống rượu, làm và ăn bánh ú hay tập tục đeo túi thơm để chống bệnh tật và xua đuổi tà ma.
Hàn Quốc và Triều Tiên
Ngày 5 tháng 5 Âm Lịch của Hàn Quốc cũng được coi là Tết Đoan Ngọ (hay Dano), tuy nhiên nguồn gốc khác với Việt Nam. Thời gian này, mọi người sẽ ca hát, vui chơi, nghỉ ngơi khi mùa màng vừa kết thúc. Họ cũng làm lễ cầu nguyện bình an, cầu cho vụ mùa tới mới tươi tốt.
Một vài hoạt động đặc trưng của ngày Tết Dano đó là trò chơi dân gian: Đu quay, đấu vật, bập bênh, … Ngoài ra, người dân cũng tổ chức các chương trình biểu diễn nghệ thuật, biểu diễn với mặt nạ, ...
Việt Nam
Ở Việt Nam, đây là dịp lễ lớn và quan trọng. Với phong tục tập quán từ lâu đời, mỗi gia đình đều làm mâm cơm cúng gia tiên trong ngày Tết Đoan Ngọ. Bên cạnh các hoạt động của ngày diệt sâu bọ, đây còn là ngày Giỗ Quốc mẫu Âu Cơ. Hay ở vùng Nam Bộ, ngày này là ngày “Vía Bà”, do vậy mọi người cũng làm những nghi lễ phù hợp với vùng miền của mình.
9. Giải đáp thắc mắc của bạn đọc về ngày Tết Đoan Ngọ
(Thắc mắc liên quan tới ngày Tết Đoan Ngọ.)
Tết Đoan Ngọ có được nghỉ không?
Theo phong tục tập quán của người Việt, Tết Đoan Ngọ có vai trò quan trọng. Tuy nhiên, ngày này không nằm trong danh sách những ngày nghỉ lễ trong năm ở Việt Nam. Vì vậy, mỗi gia đình sẽ phải tự sắp xếp thời gian để cúng lễ phù hợp nhất.
Để biết thêm những ngày nghỉ lễ khác trong năm, mời bạn xem chi tiết tại bài viết: ''Lịch nghỉ Tết 2022 - Tết Nguyên Đán và Tết Dương Lịch được nghỉ bao nhiêu ngày?''
Vì sao Tết Đoan Ngọ ăn vịt?
Thông thường, theo quan niệm dân gian, những ngày đầu tháng sẽ kiêng ăn vịt. Thế nhưng ngày Tết Đoan Ngọ - mùng 5 tháng 5 thì món vịt lại có trong mâm cỗ. Đó cũng là điều mà nhiều bạn đọc đang thắc mắc.
Sở dĩ có điều như vậy là bởi người ta cho rằng, ngày Tết Đoan Ngọ khí trời thuộc tiết Đại Thử, nóng và oi bức. Mà vịt mang tính hàn, mát ngọt, có nhiều công dụng bồi bổ cơ thể. Dựa vào sự cân bằng âm dương, tính hài hòa giữa nóng - lạnh mà món vịt đã được lựa chọn.
Bên cạnh đó, từ ngày 5/5 trở đi là giai đoạn thịt vịt đang vào mùa, sẽ béo ngậy, thơm ngon hơn. Từ thực tế này kết hợp với niềm tin tâm linh truyền thống, món vịt đã được hiện diện trong mâm cỗ ngày Tết diệt sâu bọ hàng năm.
Như vậy, ngày Tết Đoan Ngọ đã tồn tại từ lâu đời trong văn hóa của người Việt. Trên đây là những thông tin về nguồn gốc, ý nghĩa và một số thông tin hữu ích về dịp Tết này chúng tôi muốn gửi tới bạn đọc. Hy vọng rằng, chúng ta sẽ cùng nhau gìn giữ và phát huy những hoạt động ý nghĩa để duy trì nét đẹp văn hóa dân tộc.
Cảm ơn bạn đọc đã theo dõi bài viết!
- Theo dõi tôi:
